CUMHURİYET YILLARINDA MENEMEN’DE NAKLİYECİLİK 

Cumhuriyetin ilan edildiği 1923 yılında İzmir’de ve dolayısıyla Menemen’de otomobiller henüz bollanmamış olduğu için, nakliyat atlı arabalarla yapılıyordu. Menemenli bazı bakkallar Peder’e (İzmir’e) gidip gelmek zahmetinden şikâyet edip dururlarken, yine 1923 yılında yayınlanan gazetelerde üç taksitle 45 TL’lik ücret karşılığı otomobil sürücülüğü kursu verildiğinin ilanlarına rastlanılmaktadır.

O dönemde en önemli taşıt araçlarının başında kağnı yer almaktadır. Kurtuluş Savaşı sırasında İzmir’e kağnılarla yapılan taşımalarda 100 kilometrelik taşıma, aşağı yukarı üç günlük bir yoldu. Yükleme ve boşaltma için bir gün, geri dönüş için de üç gün düşünüldüğünde, bir kağnının 100 kilometrelik taşıması bir hafta sürüyordu… Tek veya çift at ile çekilen araba, yaylı ve fayton lüks ulaşım vasıtası sayılabiliyordu. At, katır, eşek ve deve katarları bu dönemde yük ve insan taşımacılığında kullanılmaktadır. İzmir Vilayeti 1929-1930 İstatistik Yıllığına göre ise Menemen’de 1925 yılında 25 binek oto, 2 kamyon mevcuttur. Henüz motosiklet yoktur. Bu dönemde Menemendeki araçların akaryakıt ihtiyacı bazı esnafların İzmir’den getirterek sattıkları 5’er litrelik bidonlardaki akaryakıtlarla karşılanıyordu. 1940 ve 1950’li yıllar boyunca ise birçok esnafın depo yaptırarak tulumba ile çektiği akaryakıtları talep doğrultusunda şişelere veya daha büyük bidonlara doldurarak sattıkları görülmüştür. 1960’lı yıllar ise akaryakıt istasyonlarının kurulmaya başlandığı yıllardır.

DEMİRYOLU

Demiryolu ile yolculuk ise devam etmektedir. Fransızlar tarafından 1865’de yapılan İzmir - Manisa demiryolu üzerindeki Menemen, bu dönemde ulaşım yönünden şanslı kazalar arasında yer almaktadır. Ticaret açısından düşünüldüğünde de demiryolu, Menemenli esnafın daha çok tercih ettiği bir ulaşım yolu olmuştur. Ulu önder Atatürk’te Menemen’e yaptığı ziyaretlerde demiryolunu tercih etmiştir.

1865 yılında Fransızların tamamladığı bu demiryolu sayesinde tarım ürünleri demiryolları ile nakliye edilmeye başlamıştır. Menemen’de bulunan Tren İstasyonu İzmir ile Manisa arasında merkez konumunda idi. Demiryolu sayesinde, Menemenli en küçük esnaf bile büyük şehirden getireceği ürünü güvenli ve sağlam bir şekilde getirmiştir. Sadece, tahıl ürünleri ve esnaf için değil, demiryolu vatandaş içinde büyük şehirlere ulaşım bakımından büyük kolaylık sağlamıştır.

AT, EŞEK, KATIR, DEVE SAYISI

1900’lü yılların başında demiryolunun alternatifleri deve kervanları, atlar ve iki tekerlekli at arabaları idi. Deve Kervanları, Menemen’in yanı sıra birçok köyde mevcut idi. 1967 yılında yapılan bir sayımda At sayısı 4238, Katır sayısı 25, Eşek sayısı 1308, Deve sayısı 396 olarak tespit edilmiştir. 1900’lü yılların başında da en azından bu rakamların olduğu varsayılırsa nakliyede kullanılan hayvan sayısının da yüksek düzeyde olduğu kabul edilebilir. Dikkat edilirse, Menemen’de eskiden “Arabacı” lakaplı çok sayıda isim telaffuz edilirdi. O dönemde iki tekerlekli at arabaları ile seyahatler gece yapılır, 4-5 saatte İzmir’e varılır, gün boyu işlerle uğraşıldıktan sonra tekrar gece dönülürdü. Yolculuk genellikle tek kişi ile yapılırken bazen sürücü, yanında bir yakını veya yardımcısı ile seyahat ederdi. İki tekerlekli at arabaları sadece köylere veya İzmir’e nakliye için değil, kaza içinde de yük ve malzeme taşınmasında kullanılırdı. O yıllarda hemen her tüccar çift tekerlekli at arabasına sahipti. Bunlar, köylü ve çiftçinin ürününü tüccarın deposuna getirmek ve götürmek için kullanılırdı.

Yıllar geçtikçe bu iki tekerlekli at arabalarının yerini dört tekerlekli at arabaları almaya başladı. Özellikle 1950’lerden sonra Menemen’de gelişen at arabası yapımı, nakliyeciliğinde gelişmesine yol açmıştır. Gediz nehri üzerindeki Emiralem Regülatörünün ve sulama kanallarının da devreye girmesinin ardından artan ürün rekolteleri nakliyecilik üzerinde olumlu etki yapmıştır. Bu dönemde deve kervanları ve at arabaları kıyasıya bir rekabet içine girmişlerdir. Menemen’de 1970’li yıllara kadar süren bu rekabet motorlu araç sayısının hızla artması sonucu at arabası sahiplerinin aleyhine sonuçlanmıştır.   

1960’lı yıllarda hizmet vermeye başlayan Mahmut Koşar’ın Süper Volvo kamyonu

1940’lı yıllarda Menemen - İzmir arası yük taşıyan iki tekerlekli at arabası